Retirada estadounidense de Níxer: Fin do imperialismo en África?

África está a experimentar unha verdadeira transformación política: non só a través do cambio de democracia por autoritarismo, senón pola cada vez máis evidente retirada da presenza occidental –tanto europea coma estadounidense– en favor da influencia exercida por Rusia. O pasado 15 de marzo, un representante da Xunta Militar que goberna Níxer declarou "ilegal" a presenza de persoal militar estadounidense no territorio deste país africano. Esta declaración puxo fin a un acordo que levaba activo un total de doce anos e que servía como un piar da seguridade rexional. "[A presenza estadounidense] viola todas as normas constitucionais e democráticas", asegurou o representante da Xunta Militar. O cese deste acordo entre Níxer e Estados Unidos suporá –entre outras implicacións– o feche da base militar coñecida como "Base 201", situada en Agadez. A importancia desta base, relativamente nova, radica en que se constitúe como un dos nodos máis importantes de toda África no referente ao uso de drones, empregados sobre todo en operacións contra o xihadismo. Influencia rusa Dende o ano 2018, a base de Agadez serviu na loita contra grupos tan afincados como o Estado Islámico (ISIL) e Jama’at Nusrat (JNIM), unha filial de Al Qaeda. Gobernos democráticos están a experimentar un gran retroceso en favor de réximes autoritarios de carácter militar Na actualidade, Agadez está a experimentar unha nova floración de actividade migrante e contrabandista. A anterior lexislación, amparada por axentes europeos, criminalizaba o transporte de migrantes irregulares cara ao norte do continente. Tras o golpe de Estado de 2023, esta lei quedou abolida. Esta medida, tomada polo Consello Nacional para a Salvagarda da Patria (o goberno militar de Níxer), non resulta de todo inesperada. Dende o derrocamento do presidente Mohamed Bazoum en xullo de 2023, as relacións entre Niamei e Washington veñen estando caracterizadas por unha crecente tensión. Pola contra, os promotores do golpe de Estado sitúanse cada vez máis perto da esfera de influencia rusa. A presenza rusa en Níxer é xa unha realidade. A través do grupo paramilitar Africa Corps, Moscova desprega persoal non só neste país africano, senón que reforza deste xeito a súa presencia na rexión do Sahel, tan conflitiva nos últimos anos. Cabe apuntar que Africa Corps vén substituír o Grupo Wagner, cuxo líder morreu o ano pasado. Ali Lamine Zeine, primeiro ministro de Níxer dende 2023, realizou visitas oficiais non só a Moscova o pasado mes de decembro –co obxectivo de discutir relacións militares e económicas– senón que tamén chegou a reunirse en Teherán co presidente iraniano. Estes vínculos co Irán son un dos múltiples motivos polos que os desacordos entre Washington e Niamei non se puideron salvar, feito que deu, en última instancia, coa presente retirada de persoal estadounidense. As acusacións de que Irán se beneficiaría dos recursos minerais de Níxer para avanzar o seu programa nuclear enfureceron presuntamente varias figuras influentes do país africano, dificultando unhas negociacións xa de por si complexas. Soberanía africana A expulsión de tropas estadounidenses segue á retirada de persoal francés despois do golpe de Estado acontecido o ano anterior. En ambos os casos, estas medidas foron apoiadas por amplos sectores da poboación, que se manifestaron en masa para demandar a fin da presenza das forzas de potencias occidentais no seu país, percibida como un acto imperialista. É posible observar que nunha parte importante de África os gobernos democráticos están a experimentar un gran retroceso en favor de réximes autoritarios de carácter militar. Os gobernos de Malí e Burkina Faso tamén cortaron a súa relación con Francia despois de protagonizaren cadanseu golpe de Estado. Ao mesmo tempo, retiráronse da Comunidade Económica de Estados de África Occidental (Ecowas). As forzas do Sahel G5, apoiadas por Francia, tamén foron rexeitadas por estes tres países africanos, baixo a argumentación de que non eran efectivas para garantir a seguridade rexional. Pola contra, co fin de reforzaren a soberanía africana sobre os seus propios territorios, deron coa iniciativa Alianza dos Estados do Sahel, un pacto de defensa. Porén, as voces populares afirman que non teñen intención de substituír un mal por outro: o obxectivo non é cambiar Estados Unidos por Rusia, senón iniciar unha transición cara a outro tipo de cooperación internacional.